Maarten Luther
Maarten Luther werd in 1483 geboren in Eisleben in Duitsland. Zijn vader wilde dat hij jurist werd en hij ging in 1501 rechten studeren in Erfurt. Maar daar kwam hij tot de overtuiging dat het beter was het klooster in te gaan, wat hij in 1505 inderdaad deed.
Vanaf 1507 studeerde hij in het klooster theologie nadat hij als monnik de gelofte afgelegd had (1506) en tot priester gewijd was (1507). In 1512 werd hij in de universiteitsstad Wittenberg tot doctor in de theologie benoemd en in 1514 werd hij predikant van de stadskerk van Wittenberg.
Hij ontwikkelde een afkeer van bepaalde handelingen door de Rooms-Katholieke Kerk die tot doel hadden om geld in te zamelen voor de bouw van de Sint Pieterskerk in het Vaticaan in Rome. Dat bouwproject kostte zoveel geld dat de Rooms-Katholieke Kerk in Duitsland erdoor in financiële moeilijkheden kwam.
De gelovige burgers konden voor veel geld zogenaamde “aflaten” kopen. De Rooms-Katholieke Kerk zei dat aan iemand die een aflaat kocht zijn zonden zouden zijn vergeven. Maarten Luther werd daarover zo boos dat hij 95 stellingen opstelde en die volgens overlevering aan de deur van de slotkapel in Wittenberg timmerde.
Lutherroos en Lutherzwaan
Lutheranen laten zich graag associeren met een zwaan en de Lutherroos. Waar staan deze symbolen nu eigenlijk voor?
Van de Lutherroos weten we dat het niet Luthers familiewapen is. Hij heeft het in 1516 zelf bedacht en ontleende daarbij elementen aan zijn familiewapen, zoals de witte roos en de kleuren wit, rood en goud. Maar ook gebruikte hij van het wapen der Augustijner orde het rode hart. Het resultaat was: in een gouden ring op een hemelsblauw veld een witte roos, in het midden waarvan een rood hart staat, dat een zwart kruis draagt. Luther zegt zelf ‘Das Sinnbild meiner Theologie’ en elders: ‘das Merkzeichen meiner Theologie’. Een theologisch embleem dus.
Uitvoeriger is de verklaring die Luther zelf van zijn embleem geeft:
‘Nu je wilt weten of mijn lakzegel goed is uitgevallen, zal ik je meteen vertellen welke denkbeelden ik in dit cachet wilde samenvatten als een merkteken van mijn theologie. Ten eerste moet het een kruis zijn, een zwart kruis in een hart met zijn natuurlijke kleur, omdat ik mijzelf er steeds aan wil herinneren dat het geloof in de Gekruisigde ons zalig maakt. Want de rechtvaardige zal uit zijn geloof leven, uit zijn geloof in de Gekruisigde. Maar al is het dan een zwart kruis, dat wondt, dat pijn doet; het laat het hart zijn kleur behouden: het bederft de natuur niet: het doodt niet, maar houdt in leven. Zo’n hart moet echter midden in een witte roos staan om aan te duiden dat het geloof vreugde, troost en vrede schenkt: kortom in een witte, vrolijke roos ziet, niet zoals de wereld vrede en vreugde geeft. Daarom moet die roos wit zijn en niet rood, want wit is de kleur der geesten en van alle engelen. En deze roos staat in een hemelsblauw veld omdat die vreugde in de geest en in het geloof het begin vormt van de komende hemelse vreugde. En daaromheen dan een gouden ring, die zegt dat deze zaligheid in de hemel eeuwig duurt en geen einde heeft, en zoveel kostelijker is dan alle aardse vreugde en goed, als goud edeler en kostbaarder is dan alle andere metalen’.
Luthers theologie in een notedop.
Bron: grotendeels ontleend aan de website van de Evangelisch Lutherse Kerk Leiden
De Gereformeerden hebben een haantje,
De Luthersen hebben een zwaantje,
De Roomsen hebben een kruisje,
En de Mennisten een houten huisje.
Toen de Tsjechische theoloog Johannes Hus, voorloper van de Reformatie, zich in het begin van de 15e eeuw kernachtig uitriep over de misstanden binnen de Roomse Moederkerk, werd hij ter verantwoording geroepen door het hervormingconcilie van Konstanz.
Hus kreeg een vrijgeleide van Keizer Sigismund, maar werd toch gevangengenomen en voor ketterij tot de brandstapel veroordeeld op 6 juli 1415.
In afwachting van de voltrekking van het vonnis schreef hij aan zijn gemeente vele brieven en heeft hij het over de tamme ‘gans’ die geen hoogvlieger is en er niet in is geslaagd om de strikken te verbreken. (“hus” is het Boheemse woord voor gans) “Maar andere vogels, die door Gods genade en hun bouw wel hoog kunnen vliegen, zullen hun hinderlagen vernietigen en andere vogels bemachtigen voor Christus Jezus. Hij zal hen sterken en al zijn gelovigen bekrachtigen.”
Luther komt daar in 1531 op terug en schrijft: “Sint Johannes Hus heeft, toen hij uit de gevangenis naar het Boheemse land schreef, over mij voorspeld: Gij zult nu een gans braden (want Hus betekent gans), maar over 100 jaar zult gij een zwaan horen zingen, die gij zult moet verdragen en daar zal het ook bij blijven, zo God het wil.”
De zwaan heet een muzikale vogel te zijn. Luther hield veel van muziek en componeerde ook zelf. De bewering dat zwanen al zingend met vreugde sterven sprak hem ook aan. Zo werd de zwaan dus door Luther zelf het symbool van Luther en de Lutherse kerk.
Boven de ingang van onze kerk is bij de restauratie in 1967 een gevelsteen aangebracht met een zwaan, naar ontwerp van Han Prins. En natuurlijk zit ook op één van onze windwijzers een zwaan.
Bron: Luther, de lutheranen en de zwaan, door J.K. Schendelaar.
Lutherse zaken
Wil je meer weten over Luther en je dagelijks laten inspireren door zijn gedachten? Kijk eens op de website CheckLuther.com of https://luther.wursten.be/
Lutherse Kerk Nederland
De Evangelisch Lutherse kerk van Zwolle is onderdeel van de Evangelisch Lutherse Kerk in Nederland. Dit is een kleine gemeenschap met circa 20.000 leden.
Internationaal gezien is het beeld anders: daar zijn de lutheranen met bijna 75,5 miljoen leden in 99 landen de grootste reformatorische groepering, verenigd in de LWF (Lutherse Wereld Federatie). De LWF is gevestigd in Genève (Zwitserland). De Evangelisch-Lutherse Kerk is lid van de Raad van Kerken in Nederland en tevens van de Wereldraad van Kerken.
De Evangelisch Lutherse Kerk in Nederland maakt sinds de kerkenfusie in 2004 ook deel uit van de Protestantse Kerk Nederland (PKN).
Binnen de PKN is er nog veel ruimte voor een eigen luthers geluid. Dit krijgt onder meer vorm door een eigen Evangelisch Lutherse Synode en de publicatie van een eigen kwartaalblad, ELKKwartaal (zie website van de Evangelisch Lutherse Synode).
De Evangelisch Lutherse Kerk Zwolle is nog een zelfstandige lutherse gemeente en vertegenwoordigt de gezamenlijke lutherse gemeenten in Overijssel en Flevoland in de classis Overijssel-Flevoland.